Als we terugblikken op 2013, dan zijn er een aantal opmerkelijke vaststellingen te maken wat betreft aardbevingen. Er zijn opvallend weinig aardbevingen met een magnitude groter dan Mw 5.0 geregistreerd in 2013. Met amper 1193 aardbevingen is dat het laagste jaarlijkse aantal tot nu toe in de eenentwintigste eeuw. Ook dit jaar zijn er relatief weinig aardbevingslachtoffers - 'slechts' 1463 - te betreuren. Het lijkt dus een kalm aardbevingsjaar te zijn geweest ... alleen weten we niet of het de stilte na de storm is, of eerder de stilte voor de volgende aardbevingstorm?
We komen inderdaad uit een periode met een aantal 'monsteraardbevingen' met een magnitude Mw 9.0 of meer. Het begon in 2004 met de Mw 9.1 26.12.2004 Sumatra-aardbeving. In 2010 vond de Mw 8.8 07.02.2010 Chili-aardbeving (zie ook 'Een 'seismisch gat' gedicht') plaats. En tenslotte werd het Japanse Honshu in 2011 getroffen door de Mw 9.0 011.03.2011 Tohoku-Oki-aardbeving (zie ook 'Eénmaal in de duizend jaar' en '3-11'). Het zijn net dergelijke monsteraardbevingen die globaal het grootste deel van de seismische energie vrijgeven (zie '3-11'). Mogelijk een reden om de relatieve seismische kalmte te verklaren sinds 2011? Of hebben we gewoon geluk dat geen grootstad getroffen is door een zware aardbeving in 2013? Want kijken we naar het aantal aardbevingen met een magnitude Mw 7.0 of meer, dan blijkt 2013 'normaal' te zijn met 2 aardbevingen met een magnitude Mw 8.0 of meer en 17 met een magnitude tussen Mw 7.0 en 7.9.
De zwaarste aardbeving van 2013 was de Mw 8.3 24.05.2013 Okhotskaardbeving. De aardbevingshaard bevond zich op ongeveer 600 km diepte in de Pacifische plaat, die hier ter hoogte van de Kurillen-Kamchatkatrop wegduikt onder de Noord-Amerikaanse plaat (vergelijkbare plaattektonische context als de Japantrog; zie ook 'Glijmiddel'). De dodelijkste aardbeving van 2013 was dan weer de Mw 7.7 24.09.2013 Beloetsjistanaardbeving in Pakistan (zie ook 'Zalzala Jazeera'). Er vielen 825 slachtoffers te betreuren. Vier dagen later, vielen er nog eens 22 slachtoffers bij een zware naschok, de Mw 6.8 28.09.2013 Beloetsjistanaardbeving. Maar geen van de 19 aardbevingen met een magnitude Mw 7.0 of meer, 'verdient' de titel van 'aardbeving van het jaar'. Ook op wetenschappelijk vlak, springt geen enkele aardbeving echt in het oog (zie 'Aardbeving van het jaar' in 2012).
Op zoek naar de 'aardbeving van het jaar' moeten naar het andere uiterste van de magnitudeschaal, naar aardbevingen met zeer lage magnitudes, zelfs negatieve magnitudes. De 'aardbevingen van het jaar' zijn immers de antropogene aardbevingen, aardbevingen die geïnduceerd zijn door menselijke activiteit in de ondergrond (zie 'Aardbeving of klimaatopwarming?'). De 'aardbevingen van het jaar' zijn nauwelijks tot helemaal niet voelbaar, vaak enkel detecteerbaar met de gevoeligste seismometers, en laten nauwelijks sporen achter in de 'fysisch' omgeving (bv. landschap, gebouwen, ...). En toch blijken ze een niet te verwaarlozen impact te hebben op mens en maatschappij ... vooral met dank aan de milieu-activisten. Stemmingmakerij primeert hierbij op de feitelijkheid (zie ook 'Links en anti-wetenschap')!
Zelfs Time's 'man van het jaar' Paus Franciscus liep in de val van de milieu-activisten toe hij met dit T-shirt poseerde. Maar achteraf blijkt dat deze foto volledig uit zijn context gerukt werd (zie 'The Real Reason Pope Francis Posed With Anti-Fracking Activists', Time, 15 november 2013).
We hebben het dus vooreerst over de geïnduceerde aardbevingen die gerelateerd zijn met de winning van schaliegas. Milieu-activisten en andere tegenstanders maken gretig gebruik van de nietsbetekende aardbevingen die veroorzaakt worden door het proces van hydraulische fracturatie (zie ook 'Water onder druk') - beter gekend als fracking - om hun gelijk te halen (zie ook 'Uit de loopgraven'). Maar wat zijn de feiten? 'Fracking-aardbevingen' hebben een negatieve magnitude, doorgaans tussen -3 en -1! Dat wil zeggen dat de geïnduceerde scheur amper enkele m² groot is met verplaatsingen in de grootteorde van enkele tienden van een millimeter ... en dit op enkele kilometers diepte. Bij een 'Fracking-aardbeving' komt evenveel energie vrij als wanneer een brikpak melk van de ontbijttafel valt ... nu niet echt levensbedreigend!
We hebben wel geleerd (zie 'Aardbeving of klimaatopwarming?') dat de geïnduceerde seismische activiteit die verband houdt met de injectie van afvalwaters wel een potentieel gevaar inhoudt, maar dan vooral wanneer het geïnjecteerde water bestaande breuksystemen verzwakt. Dit potentieel aardbevingsgevaar blijkt trouwens ook te gelden voor de winning van geothermische energie. Bovendien is door onderzoek duidelijk geworden dat zware aardbevingen die zich waar ook ter wereld voordoen, een mogelijk teleseismisch effect kunnen hebben in injectievelden. De boodschap van al dit onderzoek is duidelijk: huldig het voorzorgsprincipe ... Better safe than sorry! Houd enerzijds de aardbevingsactiviteit nauwlettend in het oog en reguleer de productie al naargelang het potentieel gevaar voor zwaardere aardbevingen.
Dichterbij lieten de geïnduceerde aardbevingen in Groningen onze noorderburen niet onberoerd, zeker na het uitkomen in januari 2013 van diverse studies naar aanleiding van de Mw 3.6 16.08.2012 Huizinge-aardbeving (zie 'Paniek in Groningen'). Op basis van de conclusies van deze studies was het advies weerom ... Better safe than sorry! Er blijkt immers een rechtstreeks verband te bestaan tussen het aantal aardbevingen, de mogelijke zwaarte van een aardbeving en de productie bij de gaswinning. Bovendien blijken de 'zwaardere' aardbevingen steeds voor te komen 6 à 9 maanden na de winterproductiepiek.
Maar wat lezen we in het NRC van 24 december 2013: 'Record aan gas uit Groningen' ... daar gaat het voorzorgsprincipe! En verder blijkt 2013 dan ook nog het recordjaar te zijn aan geregistreerde bevingen in het gaswinningsgebied ('Meer bevingen Groningen dan ooit', NOS, 30 december 2013). Je moet geen Madame Soleil zijn om - bijna met wetenschappelijke zekerheid - te voorspellen dat Groningen in de tweede helft van 2014 het nieuws zal halen met een of meerdere 'zwaardere' aardbevingen ...
Geïnduceerde aardbevingen zijn er altijd geweest sinds de mens de ondergrond is gaan ontginnen (bv. steenkool, aardgas, aardolie, aardwarmte, ...) of aanwenden voor reservoir van afvalstoffen (bv. afvalwaters, koolstofdioxide, ...) (zie ook 'Een ruimtelijk plan voor de ondergrond'). Dat deze aardbevingen nu in de schijnwerper staan, heeft veel te maken met de wijze waarop milieu-activisten de - vaak totaal ongegronde - schrik voor aardbevingen bespelen bij burgers in landen waar aardbevingen nauwelijks voorkomen. Deze burgers kennen aardbevingen immers enkel van de dramatische beelden in de media van aardbevingscatastrofes ver weg. Verstoken van eigen aardbevingservaring en correcte wetenschappelijke informatie desbetreffend, zijn deze burgers een gemakkelijke prooi voor stemmingmakerij, zowel vanuit de hoek van de milieu-activisten als vanuit de hoek van de media (zie ook 'Hou toch op!'). Een dergelijk discours zou immers totaal niet pakken in aardbevingsgevoelige regio's met een aardbevingscultuur, zoals Japan (zie ook 'Op bezoek in het land van aardbevingen (V) - aardbevingscultuur') of Californië (zie ook 'Een struisvogel in San Francisco').
Maar de wetenschap leert ons ook dat al die ingrepen in de ondergrond misschien niet zo onschuldig zijn, zeker in de directe nabijheid van bestaande - al of niet actieve - tektonische breukstructuren (zie 'Aardbeving of klimaatopwarming?'). Het lijkt me dan ook een evidentie dat in de toekomst elke grootschalig ontginnings- of infrastructuurproject in de diepe ondergrond - waar ook ter wereld - een aardbevingsluik heeft, waarbij het gevaar op geïnduceerde aardbevingen eerst onderzocht wordt vóór het toekennen van enige vergunning, waarbij aardbevingsactiviteit continu gemonitord wordt tijdens de ondergrondse activiteit, én waarbij de ondergrondse activiteit gereguleerd wordt al naargelang de evolutie in aardbevingsactiviteit, zowel dichtbij als ver weg.
Gegevens over aardbevingsactiviteit in 2013 te vinden op de wikipediapagina Earthquakes in 2013.
